یکشنبه ۱۷ فروردین ۰۴ | ۱۳:۳۹ ۱ بازديد
کاشی مساجد، بخش جدایی‌ناپذیر از معماری اسلامی و هنر ایرانی هستند. این کاشی‌ها نه تنها جنبه‌ی تزئینی دارند، بلکه بیانگر مفاهیم معنوی و فرهنگی نیز هستند. در اینجا به توضیح جامعی از کاشی‌های مساجد می‌پردازم:
ویژگی‌های کاشی‌های مساجد:
- نقوش و طرح‌ها:
- نقوش هندسی: استفاده از اشکال هندسی منظم و تکرارشونده، یکی از ویژگی‌های بارز کاشی‌های مساجد است. این نقوش، نمادی از نظم و وحدت در عالم هستی هستند.
- نقوش گیاهی (اسلیمی): طرح‌های اسلیمی که شامل پیچ‌و‌تاب‌های ظریف گیاهی هستند، به وفور در کاشی‌کاری مساجد دیده می‌شوند. این نقوش، نمادی از رویش، حیات و تجلی زیبایی‌های طبیعت هستند.
- خطاطی: آیات قرآن کریم، احادیث و اشعار مذهبی با خطوط خوشنویسی زیبا بر روی کاشی‌ها نقش می‌بندند. این خطاطی‌ها، علاوه بر جنبه‌ی تزئینی، به انتقال پیام‌های معنوی و دینی نیز کمک می‌کنند.
- نقوش حیوانی و انسانی (به ندرت): در برخی از مساجد قدیمی‌تر، نقوش حیوانی و انسانی نیز دیده می‌شود، اما این نقوش در مساجد جدیدتر کمتر استفاده می‌شوند.
- رنگ‌ها:
- آبی فیروزه‌ای و لاجوردی: رنگ‌های فیروزه‌ای و لاجوردی، از پرکاربردترین رنگ‌ها در کاشی‌های مساجد هستند. این رنگ‌ها، نمادی از آسمان، معنویت و آرامش هستند.
- زرد: رنگ زرد نیز به میزان کمتری استفاده می‌شود و نمادی از نور، روشنایی و معرفت است.
- سفید: رنگ سفید، نمادی از پاکی، خلوص و صلح است و معمولاً به عنوان پس‌زمینه در کاشی‌کاری‌ها استفاده می‌شود.
- سبز: رنگ سبز، نمادی از حیات، رویش و باروری است و در طرح‌های گیاهی به وفور استفاده می‌شود.
- تکنیک‌های ساخت:
- کاشی هفت‌رنگ: در این تکنیک، طرح مورد نظر بر روی کاشی‌های خام کشیده می‌شود و سپس هر قسمت با رنگ مخصوص خود لعاب داده شده و در کوره پخته می‌شود. سپس این کاشی‌ها در کنار هم چیده شده و طرح اصلی را تشکیل می‌دهند.
- کاشی معرق: در این تکنیک، قطعات کوچک کاشی با رنگ‌های مختلف به صورت جداگانه بریده شده و سپس در کنار هم قرار می‌گیرند تا طرح مورد نظر را تشکیل دهند. این تکنیک، دقت و ظرافت بسیار بالایی نیاز دارد.
- کاشی زرین‌فام: این نوع کاشی، با استفاده از تکنیک خاصی تولید می‌شود که در آن از فلزات گرانبها مانند طلا و نقره استفاده می‌شود و جلوه‌ای درخشان و براق به کاشی می‌دهد.
- کاشی مینایی: این نوع کاشی، با استفاده از تکنیک میناکاری ساخته می‌شود و دارای نقوش برجسته و رنگ‌های زنده است.
- محل استفاده:
- محراب: محراب، مهم‌ترین بخش مسجد است و معمولاً با زیباترین و ظریف‌ترین کاشی‌کاری‌ها تزئین می‌شود.
- گنبد: گنبد، نمادی از آسمان و عالم بالا است و کاشی‌کاری آن، جلوه‌ای باشکوه و آسمانی به مسجد می‌بخشد.
- مناره: مناره، محل اذان‌گویی است و کاشی‌کاری آن، به زیبایی و شکوه مسجد می‌افزاید.
- دیوارها: دیوارهای داخلی و خارجی مسجد نیز با کاشی‌های زیبا و متنوع تزئین می‌شوند.
- سردر ورودی: سردر ورودی مسجد، اولین چیزی است که بازدیدکنندگان می‌بینند و کاشی‌کاری آن، تأثیر بسزایی در ایجاد حس خوشایند و دعوت‌کننده دارد.
انواع کاشی‌های مورد استفاده در مساجد:
- کاشی‌های مربعی: این نوع کاشی، رایج‌ترین نوع کاشی مورد استفاده در مساجد است و در ابعاد و طرح‌های مختلف تولید می‌شود.
- کاشی‌های شش‌ضلعی: کاشی‌های شش‌ضلعی نیز در برخی از مساجد دیده می‌شوند و به دلیل شکل خاص خود، جلوه‌ای زیبا و متفاوت به فضا می‌بخشند.
- کاشی‌های ستاره‌ای: کاشی‌های ستاره‌ای، معمولاً در ترکیب با کاشی‌های دیگر استفاده می‌شوند و به ایجاد طرح‌های پیچیده و متنوع کمک می‌کنند.
- کاشی‌های معرق: همانطور که قبلاً توضیح داده شد، کاشی‌های معرق، از قطعات کوچک کاشی با رنگ‌های مختلف تشکیل شده‌اند و برای ایجاد طرح‌های پیچیده و ظریف استفاده می‌شوند.
نمونه‌هایی از مساجد با کاشی‌کاری‌های زیبا:
- مسجد جامع اصفهان: این مسجد، یکی از شاهکارهای معماری اسلامی در ایران است و دارای کاشی‌کاری‌های بسیار زیبا و متنوعی است.
- مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان: این مسجد، به دلیل گنبد زیبایش و کاشی‌کاری‌های ظریف و منحصر به فردش، شهرت جهانی دارد.
- مسجد نصیرالملک شیراز: این مسجد، به دلیل استفاده از شیشه‌های رنگی در پنجره‌ها و کاشی‌کاری‌های صورتی رنگش، به مسجد صورتی نیز معروف است.
- مسجد کبود تبریز: این مسجد، به دلیل کاشی‌کاری‌های آبی رنگش، به فیروزه اسلام نیز معروف است.
مزایای معرق